‘Van Hitler tot Kim Jong-un: waarom we moeten opletten met propaganda op de Winterspelen’

De Noord-Koreaanse propaganda werpt zijn vruchten af: hoewel de Winterspelen in het Zuid-Koreaanse PyeongChang plaatsvinden, gaat alle aandacht naar Noord-Korea, zegt Ken Lambeets. ‘Als de geschiedenis ons één ding leert, dan wel dat we kritisch moeten zijn ten opzichte van totalitaire regimes die de Spelen gebruiken ter zelfverheerlijking.’

In november werd Kim Jong-un nog internationaal verguisd omdat hij proeven deed met een internationale ballistische raket en hij zich samen met de Amerikaanse president Donald Trump aan een spelletje ‘wie heeft de grootste atoomknop’ waagde.

Nu de internationale schijnwerpers op Zuid-Korea staan, wil hij plots de diplomatieke banden met zijn buurland aanhalen. Met succes: de 230 Noord-Koreaanse cheerleaders op de Winterspelen in PyeongChang worden in Zuid-Koreaanse media gekwalificeerd als ‘natuurlijke en onschuldige schoonheden’. IOC-voorzitter Thomas Bach beloofde al om na de Spelen een bezoek te brengen aan Noord-Korea.

De geschiedenis leert nochtans dat we voorzichtig moeten omspringen met de goede intenties van dictaturen tijdens de Winterspelen.

‘Donderdag: Garmisch in de sneeuw. Mooie entree. Groot openingsfeest volgens wat ouderwets ritueel. Maar misschien is dat wel goed zo. Führer opent officieel. Eindeloos gejuich van het publiek. Bijna alle naties brengen de Hitlergroet.’ In zijn dagboek blikt minister van Propaganda Joseph Goebbels tevreden terug op de openingsceremonie van de vijfde Winterspelen in Garmisch-Partenkirchen in 1936.

De Zomerspelen werden al in 1930 aan Berlijn toegewezen, nog voor de NSDAP van Adolf Hitler aan de macht kwam. Daarbij hoorde het recht om in hetzelfde jaar de Winterspelen te organiseren. Landen als Engeland en de Verenigde Staten maakten zich zorgen om de Spelen te laten plaatsvinden in een land waar joden gediscrimineerd worden. Alleen al in New York woonden er in de jaren 1930 circa 2,5 miljoen Joden.

Op de IOC-vergadering van 17 mei 1933 in Wenen verklaart de Duitse IOC-begeleider dat het Duits Olympische Comité erop zal toezien dat alle olympische voorschriften zo strikt mogelijk worden nageleefd, én dat de Duitse joden niet van de Olympische Spelen zullen worden uitgesloten.

De Belgische IOC-voorzitter Henri de Baillet-Latour verwijst altijd naar deze beloftes om andere landen ervan te overtuigen dat alles peis en vree is in Duitsland. Zijn voornaamste bekommernis is dat de Spelen doorgaan en dat met zoveel mogelijk deelnemende landen. Van politiek ligt hij niet wakker.

Ondertussen maakt de voorzitter van het organisatorisch comité, Karl Ritter von Halt, zich zorgen over het imago van het Derde Rijk. Dat zou forse deuken kunnen oplopen als er rellen uitbreken ten gevolge van jodenhaat tijdens de Winterspelen. Het is de heilige wil van de Führer dat de nog veel grotere Zomerspelen van Berlijn zullen doorgaan. En dus worden de Makkabi-organisatie (vereniging van Joodse sporters, red.) en de Sportbond van Rijksgebonden Joodse frontsoldaten in Beieren tot aan de olympiade van 1936 gedoogd. Pas na afloop van de Spelen zal er een ‘algemene regeling’ betreffende joodse sporters worden genomen.

Februari 1936. Met 30.000 toeschouwers zit het skistadion van Garmisch-Partenkirchen bomvol voor de openingsceremonie. De meeste toeschouwers zijn lid van de nationaal-socialistische vereniging ‘Kraft durch Freude’, een door de overheid beheerde organisatie die flinke arbeiders beloont met uitstapjes en vakanties. De kans is groot dat zij in een van de cinemazalen die het land rijk is, de propagandafilm hebben gezien die speciaal voor de Spelen werd gemaakt.

Net zoals de Noord-Koreaanse geisha’s zijn de KDF’ers geen grote sportfans. ‘Naar de olympiade zijn duizenden en duizenden gekomen die van de wintersport evenveel afwisten als van de leerstellingen van Confucius. Misschien hebben zin thans enkele vage begrippen over het verschil tussen slalom en steilstart en verwarren zij niet meer ijshockey met ijsschieten,’ merkt de reporter van Sportwereld op.

Ritter von Halt houdt tijdens de openingsceremonie een rede over de vrede die de Spelen brengen en over het feit dat de meest verschillende rassen hun vreugde komen betuigen in de religie van de sport. Daarna verklaart de Führer de Spelen in een grootse stilte voor geopend. De ‘Heil Hitlers’ gaan het stadion rond.

Zowel op sportief als op organisatorisch vlak zijn de Spelen van Garmisch-Partenkirchen een succes. ‘Het wordt vervelend immer den nadruk te leggen op de ongelofelijk puike organisatie die hier tot stand is gebracht, maar men raakt er niet over uitgepraat. De perslui worden hier vertroeteld. Zij hebben bijvoorbeeld een speciale werkzaal toegewezen waar dactylo’s kosteloos hun dicto’s opnemen,’ schrijft een reporter in Sportwereld.

Hitler laat zich overdag wel eens in de tribunes van het kunstschaatsen zien, maar gaat ’s avonds gewoon door met politiek voeren. Zo informeert hij op donderdag 13 februari Reichskriegsminister Generaloberst von Blomberg dat Duitsland na de Winterspelen het Rijnland moet bezetten. Het Rijksministerie voor Propaganda en Volksverheffing verbiedt tijdens de Spelen dan weer reclame voor een film van Charlie Chaplin. Niemand die het merkt door de focus op de Winterspelen.

17 februari. ‘Iedereen prijst onze organisatie. Aan einde prachtig beeld. Met de eeuwige bergen als omlijsting. Dan gaat het vuur uit. De Winterspelen zijn ten einde.’ Goebbels is een tevreden man. Op 7 maart bezet Duitsland het Rijnland. De Volkenbond, de Fransen en de Britten reageren nauwelijks.

Natuurlijk zijn er heel wat verschillen tussen nazi-Duitsland en Noord-Korea en tussen de Winterspelen van 1936 en die van 2018, al was het maar dat de huidige Spelen niet eens in Noord-Korea worden georganiseerd.

Maar als de geschiedenis ons één ding leert, dan wel dat we kritisch moeten zijn ten opzichte van totalitaire regimes die de Spelen gebruiken ter zelfverheerlijking. En al zeker als de leider ervan in het bezit is van een grote atoomknop.