‘In de sportwereld gaat veel toptalent verloren door eenzaamheid’

Grondlegger van de klinische psycho-neuro-immunologie Leo Pruimboom stelt vast dat er zich ook in de sport heel veel mensen diep eenzaam voelen. “En”, legt hij uit, “die worden met zekerheid ziek.”

Eenzaamheid is het gevoel alleen te zijn ook al ben je in een grote gemeenschap. Het is het meest desolate, traumatische gevoel dat een mens kan hebben.

Er zijn drie soorten eenzaamheid.

1. Eenzaamheid gebaseerd op de ‘inner circle’. Dat is de eerste cirkel, de groep van intimi. Het zijn vrienden met wie je je diepste gevoelens kunt delen. Gemiddeld gaat dat om ongeveer vijf mensen. Heb je die niet, dan noem je dat persoonlijke eenzaamheid.

2. Eenzaamheid gebaseerd op de ‘social core’. De tweede cirkel. Dat zijn ook mensen met wie je een intieme relatie hebt, die je bijvoorbeeld eens kunt vragen om op je kinderen te passen of om je wat geld te lenen, maar met wie je niet je diepste gevoelens deelt.

3. Eenzaamheid gebaseerd op ’territoriumnoodzaak’, op de noodzaak om bij iets groters dan jezelf te horen, zoals bijvoorbeeld een vereniging. Dit is de derde cirkel.

Heel veel mensen voelen zich diep eenzaam, omdat er te weinig medemensen zijn in wie ze zoveel vertrouwen koesteren dat ze bij hen hun ei kwijt kunnen, en gaan zoeken of ze die eenzaamheid kunnen oplossen op Facebook of Twitter. Maar alle drie de cirkels moeten worden ingevuld, want alle drie de soorten eenzaamheid leiden tot dezelfde psycho-immunologische veranderingen.

Er zijn twee soorten eenzame mensen.

1. Zij die de hypothese creëerden dat de wereld slecht is en daarom niemand meer vertrouwen. Dat zijn de terugtrekkers.

2. Zij die zo’n eigenaardig sociaal gedrag vertonen dat andere mensen hen schuwen. In de sport denk ik hierbij bijvoorbeeld aan een Engelse marathonloopster die na haar opgave op de Olympische Spelen van 2004 in Athene heel desolaat op een stoepje zat. Achteraf bleek dat ze door haar tic helemaal uitgesloten was door haar collega’s. Die vrouw was zo eenzaam en de climax daarvan was dat ze toen als marathonkampioene de marathon niet eens kon uitlopen. Zo verlaten voelde ze zich.

Eenzaamheid is een onafhankelijke risicofactor voor de gezondheid. Dat betekent: eenzame mensen worden met zekerheid ziek. Roken bijvoorbeeld is een afhankelijke risicofactor voor de gezondheid: niet iederéén wordt er ziek van.

In het topvoetbal zijn er verschrikkelijk veel eenzame mensen, net als in het toptennis trouwens. Kijk alleen nog maar naar spelers die op de wisselbank zitten of niet eens tot de wedstrijdselectie behoren, die niet of nauwelijks mogen meespelen en er zich niet bij voelen horen. Er zijn ook spelers die geblesseerd zijn, hervallen in een blessure en langzamerhand door de groep uitgestoten worden.

Eenzame mensen gaan steeds minder het kalmerende en ontstekingsremmende hormoon cortisol produceren en worden er ook nog eens ongevoeliger voor. Ze maken het minder aan en zijn er ook nog eens minder ontvankelijk voor. Daardoor wordt er continu een ander systeem geactiveerd: het sympathische zenuwstelsel, dat ontstekingen creëert en agressief gedrag veroorzaakt.

Dus: als je je eenzaam en uitgesloten voelt, daalt je cortisolspiegel, word je agressief en daardoor nog meer uitgesloten en nog meer eenzaam. Dat is de vicieuze cirkel van de eenzaamheid.

Als je interventies wil doen bij mensen die eenzaam zijn, moet je eerst identificeren welke cirkel is aangedaan. Dan zie je dat veel mensen foute hypotheses maakten van de wereld, dat ze denken dat je niemand kunt vertrouwen en dat ze daardoor eenzaam zijn.

Voor een voetballer kan een slecht gevoel bij de coach of de manager de oorzaak van zijn eenzaamheid zijn. Het gevoel dat je te weinig kansen krijgt of dat je contract te laag is in vergelijking met anderen bijvoorbeeld. Je voelt je uitgesloten, gaat klagen en dan gaan andere spelers je uitsluiten omdat je klaagt. Dat zijn vicieuze cirkels die heel veel voorkomen.

Wat je in het voetbal ook erg vaak ziet, is: talentrijke jongens van een jaar of achttien gaan het huis uit en er wordt met hen omgegaan alsof ze al dertig zijn. Terwijl blijkt dat mensen tegenwoordig gemiddeld pas op hun negenentwintigste levensjaar cognitief rijp zijn. Het zijn dus nog kinderen, die zich warm en veilig moeten voelen.

Maar ze worden uit hun omgeving gehaald, komen in een Premier Leagueclub of zo terecht en voelen zich daar diep eenzaam. Dan gaan ze daar op zoek naar cirkels waar ze hun ei kwijt kunnen en dat leidt er vaak toe dat er veel foute beslissingen worden genomen.

Zie hoeveel toptalenten er in een heleboel sporten verdwijnen.

Tennis bijvoorbeeld is een sport waar eenzaamheid schering en inslag is. Kindertjes van zestien jaar moeten ATP-punten halen, kunnen dat nog niet in grote toernooien doen en gaan daarvoor in hun eentje een tournee langs kleinere buitenlandse toernooien maken. Want vader en moeder kunnen niet mee. Ik begeleidde zelf een aantal zulke talenten en ik zag hoe desolaat die kinderen zijn.

Dat gevoel van eenzaamheid leidt tot een slechte levensstijl: tot slecht eten, slecht drinken, slechte slaapgewoontes en het hele pakket van risicofactoren die bijna gegarandeerd tot blessures leiden.

Zo verdwijnen veel talenten in de massa. Kinderen die tot topsporters zouden zijn uitgegroeid, mocht de mogelijkheid om hen warmte en veiligheid te bieden niet verloren zijn gegaan. Door eenzaamheid gaat in de sportwereld veel toptalent verloren.

Ik zou zeggen: laat in een voetbalteam de oudste speler voor zo’n joch zorgen. Zorg ervoor dat die kinderen die thuis weg zijn veel vaker hun ouders kunnen bezoeken of laat die ouders vaker op bezoek komen.

Zo gebeurt het bijvoorbeeld in de voetbalschool van Espanyol Barcelona. Daar mogen de ouders zelfs bij die jongens slapen. De zoon van een van mijn vrienden is een toptalent en kreeg er een contract. Die mensen wonen op Lanzarote en ik adviseerde hen: ga er zoveel mogelijk heen en kijk of je bij hem kunt blijven.

Dwing die talenten toch niet om op hun zestiende volledig onafhankelijk te zijn!

Want: hoe werkt onafhankelijkheid in de hersenen van een mens?

Worden kinderen van vaderloze gezinnen die hebben moeten overleven daar onafhankelijk van? De meesten niet. Veel van hen worden er zelfs crimineel van.

Als we kijken naar de ontwikkeling van de hersenen, zien we dat de aanwezigheid van de vader kinderen sociaal maakt en de aanwezigheid van de moeder hen motiveert. Nochtans is het deel van de hersenen dat je van je moeder erft het sociale deel en het deel dat je van je vader erft het emotionele deel. Maar: het deel dat je van de moeder erft, ontwikkelt zich maar als de vader aanwezig is; en het deel dat je van je vader erft, ontwikkelt zich maar als de moeder aanwezig is.

Zijn ze allebei aanwezig, dan zit je gebakken: dan heb je aan de ene kant het aardige, het sociale en het capabele van je moeder; en aan de andere kant de drive, de motivatie en de individualiteit van je vader.

Mis je je vader, dan mis je in het gezin de spieren.

Dus wat moet je dan ontwikkelen om overeind te blijven?

Het emotionele deel van de hersenen.

Dat verhoogt de kans op agressiviteit en criminaliteit.

De impact daarvan op een samenleving is waanzinnig. Kijk naar de 100 Billion Dollar Man, het father absence syndrome in de Verenigde Staten: dat kost de Amerikaanse staat honderd miljard dollar per jaar aan kosten. Liefst 85 procent van de verkrachters komt uit vaderloze families.

Wat blijkt nu in teamsporten?

Des te meer lichaamscontact er is tussen de leden van een team, des te groter het succespercentage wordt. Daarvoor is het hormoon oxytocine verantwoordelijk. Dat geeft je een gevoel van vertrouwen en verbondenheid.

Oxytocine ontstaat bij communicatie op een aardige manier, bij een positief onderling contact, zoals bij oogcontact en bij lichaamscontact. Het wordt onder meer aangemaakt in het hersendeel de hypothalamus en werkt via de zintuigen. Produceer je oxytocine, dan ga je ook meer serotonine, meer endorfine en meer cortisol produceren. Dat zorgt ervoor dat we ons beter voelen.

Zie bijvoorbeeld in tennis hoe de gebroeders Bob en Mike Bryan het dubbelspel speelden: ze waren elkaar continu aan het omarmen en oppeppen.

Mensen zijn op zoek naar oxytocine, want de wereld is verschrikkelijk aan het individualiseren. Er is dus meer nood aan contact om de verbondenheid te voelen. Oxytocine is een antidotum tegen eenzaamheid. Produceren we oxytocine, dan vinden we de gemeenschap interessanter.

Kijken we bijvoorbeeld naar de landen waar mensen het grootste vertrouwen in andere mensen hebben, zoals Zweden en Noorwegen, dan zien we dat het net deze landen zijn waar het heel goed mee gaat. Het land waar mensen het minste vertrouwen in elkaar hebben, is Brazilië en daar gaat het dus niet zo goed mee.

Laten we daar een multivariabele analyse op los, dan blijkt;

-dat in de landen waar het vertrouwen in elkaar (en dus ook in de regering) het grootst is, de milieuvervuiling het laagst is;

-en dat er in Brazilië, waar het onderlinge wantrouwen enorm groot is, verschrikkelijk veel zogenaamde externe synthetische oestrogenen (uit plastics) zijn en dat die zorgen voor blokkade van de oxytocineproductie.

Interessant, niet?

Wat we nog deden, is kijken naar de dieren in het wild of eenzaamheid en oxytocine ook daar bestaan.

Er zijn in de wereld duizenden voedselbronnen maar er is slechts één vochtbron, water, en wat blijkt? Tussen dieren in het wild geldt een soort ongeschreven wet dat als er een watertekort is, angst en agressie verdwijnen en ze allemaal tegelijk mogen drinken. Dan ontstaat er oxytocine.

Bij de mens is hetzelfde principe werkzaam en dat kunnen we gebruiken voor oxytocinerge interventies. Door mensen intermitterend te leren drinken, met tussenpauzes. Door in de sport de spelers van een team heel goed hun vocht te leren reguleren om daar zoveel mogelijk oxytocine uit te halen, zodat ze elkaar meer vertrouwen en een echt team worden. Je leert hen bijvoorbeeld om in de sauna te gaan, eventjes flink door te zweten en daarna niet meteen te drinken. Zo kom je even tegen een kortdurende milde dehydratatie aan. Als je dan gaat drinken, schiet de oxytocinespiegel omhoog.

En weet je wat er ook zo interessant is?

Dan weert oxytocine de koolhydratenzucht af. Want oxytocine is ook een antidotum tegen verslaving. Dus warmte en veiligheid nemen de drang naar zoetigheid weg.

Kortom: eenzaamheid leidt tot meer dan alleen maar een spierscheur. Het leidt ook tot hartscheuren en hersenscheuren en nog veel meer pijnen.

Opgetekend door Christian Vandenabeele