Vrije Tribune

Reactie op ‘Scholen moeten herscholen’

Vrije Tribune Hier geven we een forum aan organisaties, columnisten en gastbloggers

Opvoedend onderwijs beoogt de harmonische ontwikkeling van elk kind in een humanistisch perspectief.

Met enige verbazing las ik in Knack van 24 augustus het artikel: ‘Scholen moeten herscholen’. Als ik collega en leeftijdsgenoot Raf Feys goed heb begrepen, dan wil hij eigenlijk terug naar de principes van de ‘echte’ leerschool, die momenteel in de actualiteit staat, en die reeds ophef maakte in de 19de eeuw. Het ging toen ook om een school met autoritaire, ‘strenge’ leraars die de leerstof op een methodisch verantwoorde wijze – overwegend klassikaal! – moesten overdragen op de leerlingen.

Zij gaven het onderwijs en de leerlingen dienden dit onderwijs zo goed mogelijk te volgen. Het onderwijs was afgestemd op de ‘gemiddelde’ leerling van de klas – nu spreekt men van de ‘standaardleerling’ – die natuurlijk een fictie is. Voor alle ‘zwakke’ leerlingen, die het gegeven onderwijs niet kunnen volgen is er op het niveau van de lagere school uiteindelijk maar één individualiserende maatregel voorzien: het zittenblijven. En voor alle ‘zwakke’ leerlingen in het secundair onderwijs geldt nog altijd het zogenaamde ‘watervalsysteem’: van het ASO gaat men na mislukking naar het TSO en het BSO, en voor de allerzwaksten op intellectueel gebied rest er nog altijd het BUSO…

Wie een beetje vertrouwd is met de geschiedenis van het onderwijs weet dat de leerschool, die sinds het begin van de 20ste eeuw door onderwijsvernieuwers van toen beschouwd werd als de ‘oude’ school, sterk in diskrediet is geraakt; vooreerst in de Nieuwe-Schoolbeweging, met daarin de Freinetscholen, het Montessorionderwijs, de Jenaplanscholen, het Daltonplan, het Decrolyonderwijs enz. allemaal schoolsystemen waarin het kind centraal werd gesteld en waarin radicaal gebroken werd met het traditioneel onderwijs in de ‘oude’ school. Naast al deze schoolhervormers – waarvan velen nog altijd actueel zijn! – hebben integrale, op wetenschappelijke basis geschoeide onderwijsvernieuwingen zoals het VSO, het VLO en het Ervaringsgerichte Onderwijs sterk bijgedragen tot het centraal stellen van de leerlingen in het onderwijs en tot het gedifferentieerd onderwijs (tegenover het klassikaal onderwijs).

Onderwijsdeskundigen zoals Doornbos in Nederland en Ides Nicaise in Vlaanderen hebben – samen met tal van anderen – gepleit voor een ‘Opstaan tegen het zittenblijven’ en tegen ‘De school van de ongelijkheid’.

Het centraal stellen van het kind tegenover de leerstof betekent dat elk kind – zwak en sterk! – in het onderwijs optimale kansen moet krijgen om zichzelf harmonisch te ontwikkelen in het netwerk van relaties dat zijn bestaan uitmaakt: (1) in relatie tot zichzelf: op schools gebied betekent dit het vergroten van de zorgbreedte en de individualisering van het onderwijs (voor het ‘hoofd’ = de leerschool!, het ‘hart’ (gevoelens en behoeften) en de ‘handen’ = vaardigheden). De ‘lat’ moet dan ook roterend gelegd worden op cognitief, dynamisch-affectief en psychomotorisch gebied. Ik pleit terzake voor een ‘kindrijpe’ en ‘warme’ school en tegen het exclusief belang dat in bepaalde middens gehecht wordt aan de meritocratie en de prestatieschool; (2) in relatie tot de andere(n): op schools gebied betekent dit het bevorderen van de democratisering (een enorm waardevol goed dat nog altijd niet volledig is gerealiseerd in onze huidige samenleving, met alle gevolgen van dien!) en de socialisering van het onderwijs in de ‘brede’ school.

Kinderen moeten ook op school kunnen leren wat het betekent burgers te kunnen worden van een democratische samenleving; (3) in relatie tot het andere (de natuur en de objectieve cultuur), wat aanleiding moet geven tot wereldgeoriënteerd onderwijs en tot het leergebied wereldoriëntatie naast het cursorisch onderwijs. In het curriculum ‘wereldoriëntatie’ dienen vredesonderwijs en vredeseducatie m.i. een bevoorrechte plaats te krijgen, om aan geweldpreventie te kunnen doen in onze gewelddadige wereld, en zo wordt de school ook een ‘geweldarme’ school; (4) in relatie tot het totale bestaan, de Ander (in een godsdienstig perspectief). Dit betekent dat elk onderwijs finaal ook steunt op welbepaalde (ethische) waarden en normen, die ook vanuit een inter-levensbeschouwelijk kunnen worden gekleurd, als men tenminste rekening houdt met het ’totale’ relationele bestaan van het kind en bv. ook met de existentiële vragen van opgroeiende kinderen.
Aldus wordt de school een echte ‘leerschool’ in de ruime betekenis van het woord, een school die veel meer biedt dan enkel ‘basiskennis en -vaardigheden’ waarvoor momenteel in de actualiteit te eenzijdig wordt gepleit.

Tegenover de leerschool in een enge zin van het woord stelt zich het opvoedend onderwijs. Een leerkracht die opvoedend onderwijs geeft, heeft niet alleen oog voor wat waar is, maar onderscheidt ook feiten die goed zijn van andere die dat niet zijn. Het opvoedend doel van het onderwijs bestaat er m.i. in om de leerlingen binnen te leiden in een mondiale, multiculturele en pluralistische wereld – een wereld van verschil! – en hen te initiëren in het goede leven, in het gelukkig mens-zijn, zodat ze nu en later als volwassen personen bekwaam zouden zijn om zichzelf te realiseren in een open dialoog met de wereld.

Opvoedend onderwijs beoogt uiteindelijk de harmonische ontwikkeling van elk kind in een humanistisch perspectief. In die zin pleit ik voor een geweldig goede school, die richting, ruimte, structuur, vrijheid, ondersteuning en positieve bekrachtiging biedt aan ieder lid van de schoolgemeenschap, en waarin alle leerlingen zonder onderscheid optimale ontwikkelingskansen krijgen voor vandaag en morgen!

Roger Boonen Ere-lector Opvoedkundige Wetenschappen – Karel de Grote-hogeschool – Antwerpen

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content