Een primeur van grote symbolische waarde op de Olympische Winterspelen in Pyeongchang: Zuid- en Noord-Korea, officieel nog altijd in oorlog, zullen met een gezamenlijk vrouwenteam deelnemen aan de ijshockeycompetitie. De sport als vredespijp? ‘Dit is ook een gewiekste zet van Noord-Korea,’ zegt Koreakenner Koen De Ceuster.
Het gebeurde nog maar twee keer eerder dat Zuid- en Noord-Korea gezamenlijke teams naar internationale sportevenementen afvaardigden en beide gevallen dateren al van 1991: in het tafeltennis op de wereldkampioenschappen in Chiba, Japan en – belangrijker, want een ploegsport – in het voetbal op het FIFA World Youth Championship in Portugal.
Ook defileerden de twee Koreaanse delegaties eerder al onder één vlag op de Olympische en de Aziatische Spelen. ‘Dat gebeurde tijdens de jaren van toenadering tussen Zuid- en Noord-Korea onder de Zuid-Koreaanse presidenten Kim Dae-jung en Roh Moo-hyun,’ zegt docent Koreaanse studies aan de universiteit van Leiden Koen De Ceuster. Die verzoeningspogingen staan in Zuid-Korea sindsdien bekend onder de naam ‘Zonneschijnpolitiek’. Het leverde Kim Dae-jung in 2000 de Nobelprijs voor de Vrede op.
22 Noord-Koreanen
Tot een gemeenschappelijk olympisch team kwam het echter nooit. Tot nu dus, want de twee Korea’s zullen tijdens de komende Winterspelen in het Zuid-Koreaanse Pyeongchang (van 9 t.e.m. 25 februari) met een gezamenlijk vrouwenteam deelnemen aan de ijshockeycompetitie.
Opnieuw op aangeven van Zuid-Korea volgens De Ceuster. Een heel belangrijke evolutie, zegt hij. ‘Het feit dat in een teamsport een gemeenschappelijk team opgesteld wordt, is uitzonderlijk omdat het veronderstelt dat het team ook effectief samen speelt.’
Naast twaalf hockeyvrouwen (bovenop de 23 Zuid-Koreaanse) is overeengekomen dat de Noord-Koreanen nog tien atleten mogen afvaardigen in vier verschillende disciplines (kunstschaatsen, shorttrack, alpineskiën en langlaufen).
De volledige delegatie van Noord-Korea zal zelfs uit meer dan 500 mensen bestaan, onder wie ook 230 cheerleaders en een demonstratieteam taekwondo. Pyongyang gaat eveneens een delegatie sturen naar de Paralympics, die van 9 tot 18 maart plaatsvinden.
Onderhandeld
De Noord-Koreaanse delegatie is voorlopig het opvallendste gevolg van hernieuwde gesprekken tussen de beide Korea’s sinds begin dit jaar.
Technisch gezien zijn beide landen nog steeds in conflict. De Koreaanse oorlog, die tussen 1950 en 1953 het leven kostte aan meer dan twee miljoen mensen, werd op 27 juli 1953 beëindigd met een staakt-het-vuren, dat echter nooit werd gevolgd door een vredesovereenkomst. De vrede aan de Koreaanse grens is sindsdien erg broos. De voorbije 65 jaren werden gekenmerkt door periodes van spanning en schermutselingen en infiltraties aan de grens.
De onderhandelingen die tijdens de rustigere periodes plaatsvonden, hebben nooit tot een duurzame verbeterde situatie geleid. Integendeel zelfs, de voorbij jaren hebben de nucleaire ambities en rakettests van het regime van Kim Jong-un, die in 2012 zijn vader Kim Jong-il opvolgde als leider van het extreem geïsoleerde Noord-Korea, de relaties weer op scherp gezet. Ook het spierballengerol met de Amerikaanse president Donald Trump draagt sinds 2017 bij tot de toenemende internationale ongerustheid.
Symbolisch gezien is de Noord-Koreaanse delegatie in Zuid-Korea dan ook erg belangrijk, zegt De Ceuster. De vorige Olympische Spelen in Zuid-Korea, die van de zomer van 1988 in Seoel, werden nog door Pyongyang geboycot.
‘Maar het is vooral een politiek gebaar. Na een periode van hoogoplopende internationale spanning heeft het Noorden aangegeven eindelijk in te gaan op de al langer uitgestoken hand van het Zuiden.’ De huidige Zuid-Koreaanse president Moon Jae-in deed bij zijn aanstelling in mei 2017 meteen een aanbod tot heropening van de dialoog.
‘De bal ging aan het rollen toen Kim Jong-un in zijn nieuwjaarstoespraak expliciet verwees naar de Winterspelen als een hoogtepunt voor het komende jaar. Daarmee stond de deur op een kier,’ zegt De Ceuster.
Natuurlijk is dit een gewiekste zet van het regime in Pyongyang
‘Natuurlijk is dit een gewiekste zet van het regime in Pyongyang, om zo de druk van de ketel te nemen en te proberen de internationale eensgezindheid tegen Noord-Korea uit elkaar te spelen.
‘Daar staat tegenover dat Seoel politiek wil inzetten op een verbetering van de betrekkingen en geen heil ziet in het op de spits drijven van de spanningen, al was het maar omdat Zuid-Korea het eerste en belangrijkste slachtoffer zou zijn mocht de boel ontploffen.’
Eigen belangen
De samenwerking tussen Zuid- en Noord-Korea op de Winterspelen past alvast perfect in het olympische gedachtegoed, maar kan ze ook echt een duurzame stap richting vrede zijn? De Ceuster: ‘Waartoe dit zal leiden is moeilijk in te schatten. Het is duidelijk dat beide partijen hier naast een gemeenschappelijk belang ook hun eigen belangen dienen.’
‘Het belangrijkste is dat er naar aanleiding van de Winterspelen opnieuw een dialoog is en dat er door Zuid-Korea ingezet wordt op het verruimen van die dialoog. We zitten in een fase van de-escalatie, maar dit is en blijft een cyclisch verhaal waarbij vooruitgang voornamelijk afhankelijk is van het feit dat iedereen de blik op de lange termijn houdt en zich niet door tussentijdse hinderpalen uit koers laat brengen.’
De Ceuster wijst op de lastige evenwichtsoefening voor Zuid-Korea. Zo kwam er in eigen land al kritiek op het feit dat door het gemeenschappelijke team de Zuid-Koreaanse ijshockeyspeelster minder in actie zullen komen. Op de achtergrond spelen ook het kernwapenprogramma van Noord-Korea en de economische sancties tegen Pyongyang.
Het zal een vakkundig staaltje diplomatie van de Zuid-Koreanen vergen om iedereen gelukkig te houden
‘Zuid-Korea is politiek al net zo gepolariseerd als de VS. Toch is de binnenlandse druk wellicht makkelijker te kanaliseren dan de internationale druk. De sancties hoeven een Noord-Koreaanse deelname niet in de weg te staan. Maar op termijn zou een herleving van de inter-Koreaanse relaties in conflict kunnen komen met de sancties van de VN-Veiligheidsraad en zal er moeten gekeken worden naar de politieke opportuniteiten die er zijn.’
Voor vrede is het veel te vroeg, besluit De Ceuster. ‘Het is duidelijk dat het Zuiden het Noorden opnieuw in het bad wil trekken en proberen te overtuigen dat het beter af is met dialoog en goede betrekkingen dan met sancties. Maar dit is allemaal uitermate fragiel. Slaagt Zuid-Korea erin om de Verenigde Staten aan boord te houden? Provoceert Noord-Korea de VS om zo Zuid-Korea in verlegenheid te brengen?’
‘Bovendien heeft Zuid-Korea aangegeven dat een echte doorbraak niet kan zonder een evolutie in het kernwapenvraagstuk. Voor Noord-Korea blijft dat een onderwerp dat met inter-Koreaanse relaties niets te maken heeft. Het zal een vakkundig staaltje diplomatie van de Zuid-Koreanen vergen om iedereen gelukkig te houden.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
