Benno Barnard

Twee zielen (1)

Benno Barnard Lees hier de columns van de Nederlandse dichter en essayist Benno Barnard.

Een beschavingsdialoog van Benno Barnard waarin de optimist het eerste én het laatste woord krijgt.

Optimist Dus jij gelooft echt dat het Avondland ten onder gaat?

Pessimist Ik krijg meer en meer het gevoel dat de ramp zich al voltrokken heeft en dat het westen is opgeheven. En dat bijna niemand dat onder ogen wil zien.

Optimist De Atlantische Beschaving maakt een crisis door, dat staat als een paal boven water. Maar over die crisis hadden onze grootouders het al in de nasleep van de Eerste Wereldoorlog, en sindsdien doen we het toch alweer een kleine eeuw vrij goed, met vallen en opstaan.

Pessimist Resistentie tegen de waarheid is bijna niet uit te roeien. Woeste ontkenning houdt mensen als jij gaande in jullie opgewekte interpretatie van de realiteit.

Optimist Onze beschaving heeft anders al twee onoverwinnelijk lijkende kwalen geëlimineerd: het nazisme en het bolsjewisme. Ik zie niet in waarom we de salafistische of wahabitische islam niet tussen onze boterham zouden nemen. Het salafisme is dieper geworteld in de geesten van wie het belijdt, zul je zeggen. Dat klopt, maar slechts ten dele. Ook nazisme en bolsjevisme beantwoordden aan tribale oerinstincten: ‘Wij zijn beter dan de anderen’ volgens het nazisme, en ‘Wij moeten evenveel hebben als de anderen’ volgens het bolsjewisme. Maar in 1990 verkondigde Fukuyama de definitieve overwinning van de liberale democratie, en ik heb die vaak bespotte provocerende these nog altijd niet weerlegd gezien. Zelfs binnen de islam zijn er geesten die door de democratie verleid worden. Een minderheid, goed, maar die bestaat. Het waren ook maar een paar honderd liberale advocaten zonder werk die in augustus 1830 in Brussel ‘L’amour sacré de la patrie’ zongen.

Pessimist Maar de massa! Het genie is de bloem van de massa, maar omgekeerd is de ongeletterde islamitische massa van anderhalf miljard middeleeuwers de mesthoop onder die schaarse liberale elite.

Optimist Eerst iets over de achterlijkheid van de islam. Die schuilt in het onvermogen schuld te bekennen. Ik geef je een voorbeeld. Op de voetbalclub van mijn zoon worden twee jongens disciplinair gestraft omdat ze een derde hebben getreiterd. De ene schuldige is een Congolees met een christelijke opvoeding. Hij bekent en aanvaardt zijn straf. De andere schuldige is een Marokkaan, afkomstig uit de cultuur van het gezichtsverlies. Jodendom en christendom zijn de enige ideologieën zijn die de infernale cirkel van ontkennen en dus niet kunnen leren uit je fouten doorbroken hebben. Dat is ook de reden waarom de Joods-christelijke cultuur de enige is die de experimentele wetenschap, de moderne technologie en de industriële revolutie heeft ontwikkeld en de doctrine van de mensenrechten heeft uitgevonden.

Pessimist O, maar daarover zijn we het eens. Kun je gezichtsverlies accepteren en dus eerlijk zijn tegenover jezelf en de anderen? De pervertering is dat wij westerlingen ons schuldig voelen, terwijl de moslims geen schuld maar slechts schaamte kennen. We voelen ons dus schuldig omdat we ons schuldig kunnen voelen. Voorlopig wordt de perverse theorie van Edward Saïd – ‘alles is te wijten aan het westen’ – door het westen nog altijd geaccepteerd.

Optimist Maar de kentering is bezig! Kijk, deze pervertering – die het verst is doorgedreven in de zichzelf bezeikende moderne kunst met zijn urinoirs en strontmachines – komt voort uit de westerse kracht: de kracht tot logisch redeneren, zelfs langs paden die we niet leuk vinden. Natuurlijk zingt het westen liever ‘Brittannia rules the waves’ dan toe te geven dat onder Leopold II handen werden afgekapt, maar we geven het intussen toch maar toe. Dat is een uiting van morele en intellectuele kracht: we durven in de spiegel van ons verleden te kijken. Wij wel.

Pessimist Geven wij de krachten die ons uitleveren aan het primitivisme geen wapens in handen door zo nadrukkelijk superieur ethisch schuldbewust te zitten wezen? Hebben we met andere woorden niet een ouderwets soort patriottisch gekleurd historisch besef nodig?

Optimist Waarom zouden we onze helden uit het verleden niet mogen zien zoals ze zijn? Waarom zouden we een cultus moeten opbouwen rond mensen die zelf menselijk waren en in een andere tijd leefden dan wij, met andere en minder ontwikkelde morele normen? Waarom zouden we niet mogen zeggen dat de inname van Jeruzalem door de kruisvaarders in 1098 beestachtig verliep, als zelfs de kruisvaarders dat van zichzelf zeiden?

Pessimist Maar jij, als historisch onderlegde westerling, weet net zo goed als ik dat de kruistochten een reactie waren op de voortdurende invallen van de jihadisten. Iets wat onze kinderen niet op school leren. Wat ze daar op historisch gebied wel leren is mij trouwens een groot raadsel.

Optimist Waarom zouden wij ons bloedvergieten moeten verdoezelen met als argument dat de jihadisten begonnen waren? Of met het argument dat de meeste moslims niet in staat zijn het bloeddorstige gedrag van Mohammed immoreel te noemen? Maar begrijp me niet verkeerd, ik pleit hoegenaamd niet voor een zelfvernietigend schuldgevoel! Waarom zouden jij en ik ons schuldig moeten voelen voor wat de kruisvaarders, inquisiteurs, conquistadores en slaventransporteurs toen gedaan hebben? De kennis van hun misdaden kan ons helpen onszelf te relativeren, maar dat hoeft toch geen demoraliserend effect te hebben? Onze beschaving heeft in zichzelf de kracht ontwikkeld om uit een dergelijke morele ontaarding op te staan: wij hebben zelf slavenhandel, volkerenmoord, folterpraktijken en religieus fanatisme strijdig verklaard met de fundamentele mensenrechten. Daar mogen we buitengewoon trots op zijn. In dat opzicht geven we alle andere culturen het nakijken.

Met dank aan Eddy Daniels

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content