De voorbije dagen scheurden weer twee jonge profvoetballers een voorste kruisband: aanvaller Jorn Vancamp (20) van Beerschot Wilrijk en middenvelder Medjon Hoxha (19), Kosovaarse belofte-international van KV Kortrijk. Tips van Thomas D’havé die kruisbandletsels kunnen helpen voorkomen.
Het is een economische realiteit voor spelers en voor clubs: kruisbandletsels kosten geld. Des te merkwaardiger is het daarom dat we met z’n allen hoofdzakelijk focussen op het herstel en nauwelijks stilstaan bij de óórzaak van een blessure die voetballers oplopen in de fleur van hun leven en vaak zelfs zonder dat er een tegenstander in de buurt is. We opereren, we revalideren en doorgaans doen we daarna weer voort zoals voorheen. Raar toch dat zo weinig medische professionals zich de vraag stellen waaróm een kruisband ‘opeens’ knakt.
‘Kruisbandletsels in het voetbal: waarom en hoe spelers het hoofd koel moeten houden.
Zelf steek ik al jaren enorm veel energie in het uitzoeken van de verschillende factoren doe deel uitmaken van die ‘waaróm’. Zo werd er intussen al een oorzakelijk verband gevonden tussen eerdere hoofdletsels en latere non-contactletsels. Ook weten we al dat biochemische factoren zoals onvoldoende eiwitinname en een onderliggende laaggradige ontsteking mee de oorzaak kunnen zijn van verwaarloosde weke delen als ligamenten en spieren. De relatie tussen hersentemperatuur en verstoorde proprioceptie is evenwel minstens even interessant. Daarom wil ik hier even aandacht besteden aan dat deeltje van de puzzel.
‘Een toegenomen lichaamstemperatuur beïnvloedt de prestaties nadelig.
We weten inmiddels dat de capaciteit van een sporter om zijn lichaamstemperatuur zo laag mogelijk te houden een belangrijk wapen is om prestaties te leveren. Want hoe meer de temperatuur van zijn hersenen toeneemt, hoe slechter de communicatie met de spieren verloopt en hoe minder optimaal die samentrekken. Dit is bekend: een toegenomen lichaamstemperatuur beïnvloedt de prestaties nadelig. Maar is er misschien ook een causale relatie tussen een toegenomen lichaamstemperatuur en de vele ligamentaire letsels in de sport? En: kunnen we onze capaciteit om onze temperatuur te reguleren beïnvloeden of zelfs trainen?
‘We mogen niet vergeten dat de vaardigheid om onze stabiliteit te bewaren centraal wordt aangestuurd vanuit de hersenen en dat een van de factoren die inspeelt op de hersenen de lichaamstemperatuur is.
De laatste decennia is proprioceptie, positiezin, in de sportwereld een ingeburgerde term geworden. Revalidatiespecialisten besteden zowel in de preventie als in de revalidatie veel aandacht aan proprioceptie-oefeningen ter verbetering van de knie- en de enkelstabiliteit. Maar omvat deze proprioceptieve oefentherapie wel het volledige verhaal?
Want we mogen niet vergeten dat de vaardigheid om onze stabiliteit te bewaren centraal wordt aangestuurd vanuit de hersenen en dat een van de factoren die inspeelt op de hersenen de lichaamstemperatuur is. Nogmaals: hoe meer de lichaamstemperatuur toeneemt, hoe minder de hersenen toestemming geven aan de spieren om te bewegen. In het wielrennen houden ze daar al rekening mee. Zo slikte de Nederlandse renner Tom Dumoulin voor de start van het WK 2016 in de Qatarese hoofdstad Doha een sensor in die moest registreren hoe tijdens de wedstrijd zijn lichaamstemperatuur evolueerde.
‘Niet alleen verminderen door een toegenomen lichaamstemperatuur de prestaties, ook neemt de kans op blessures toe.
Niet alleen verminderen door een toegenomen lichaamstemperatuur de prestaties, ook neemt de kans op blessures toe: namelijk omdat de toegenomen lichaamstemperatuur ook voor een verminderde aansturing zorgt van de spieren die de gewrichten moeten beschermen. Recent onderzoek toont bijvoorbeeld mooi aan dat wanneer de kerntemperatuur van een atleet toeneemt, zijn capaciteit om zijn evenwicht te bewaren afneemt door een verstoorde functie van zowel afferente als efferente informatie. Dat betekent dat zowel de informatiestroom van de gewrichten naar de hersenen als de informatiestroom van de hersenen naar de spieren verstoord wordt.
‘Naast de traditionele oefentherapie zouden we dus ook aandacht moeten besteden aan het preventief trainen van de thermoregulatieve vaardigheden van atleten.
Bovendien gaat deze verstoring in proprioceptie door exercise-induced hyperthermia, door sporten toegenomen lichaamstemperatuur, ook gepaard met een verhoogde doorlaatbaarheid van de darmen. Hierdoor verplaatsen bacteriën zich doorheen de darmwand naar de bloedbaan. Deze indringers triggeren een respons van het immuunsysteem die eveneens leidt tot prestatieverlies en een verhoogde blessuregevoeligheid.
Naast de traditionele oefentherapie zouden we dus ook aandacht moeten besteden aan het preventief trainen van de thermoregulatieve vaardigheden van atleten. Maar hoe kunnen we dat doen?
‘De zit-paradox: minder bewegen leidt tot een slechtere capaciteit om met warmte om te gaan.
1. Door minder te zitten
De zit-paradox: minder bewegen leidt tot een slechtere capaciteit om met warmte om te gaan. Thermoregulatie vereist veel energie en arbeid van het hart, want enkel een versnelde bloedcirculatie kan de hersenen koelen. Een belangrijke risicofactor voor de hartgezondheid bij sporters zou wel eens het zitten kunnen zijn. Onderzoek toonde namelijk aan dat profvoetballers maar liefst 79 procent van de tijd zittend doorbrengen en dat sedentarisme in relatie staat met een verhoogde lichaamstemperatuur . Met andere woorden: niet bewegen helpt je lichaam misschien op dat moment wel niet veel energie te verbruiken en warmte te creëren, maar het is nefast voor je Thermoregulatie.
2. Door je bloot te stellen aan hitte
In bijgevoegd onderzoek toonde een saunabezoek 24 uur vóór het uitvoeren van een running heat tolerance test (RHTT) een verbeterde hittetolerantie aan: zowel de basale kerntemperatuur als de piektemperatuur en de hartslag waren beduidend lager in vergelijking met dezelfde test 24 uur vóór het saunabezoek. Bovendien nam de subjectieve drempel voor hittetolerantie toe en nam het vermoeidheidsgevoel af. We kunnen dus onze cardiovasculaire en thermoregulatieve capaciteit trainen door blootstelling aan de niet schadelijke, evolutionair bekende prikkel hitte.
3. Door voldoende zout in te nemen
Een tekort aan zout is potentieel levensbedreigend. Daarom zal het lichaam er bij een tekort aan zout alles aan doen om het aanwezige zout te behouden: de darmen moeten daardoor harder werken en dit jaagt de lichaamstemperatuur de hoogte in, zoals recent vastgesteld werd bij duursporters die gedurende negen dagen natriumarm dronken. De auteurs van het onderzoek concludeerden dat de algemene gezondheidsrichtlijnen qua zout niet aanbevolen zijn voor atleten, zeker niet wanneer ze moeten sporten in de hitte .
4. Door je darmflora te optimaliseren
De darmtemparatuur wordt ook beïnvloed door onze darmflora en die wordt dan weer beïnvloed door onze voeding. Een optimale menselijke darmflora produceert immers veel energie en weinig warmte. Bovendien kan probiotica (als voedingssupplement) de prestatiecapaciteit in de hitte verbeteren: de running time to fatigue neemt erdoor toe.
5. Door op te letten met rauw voedsel
Op de wedstrijddag opteren we niet voor rauw voedsel. In tegenstelling tot soep en puree (van knollen) kost het verteren van rauw voedsel veel energie, wat opnieuw gepaard gaat met de productie van warmte.
6. Door je handen te koelen
De handen zijn het enige lichaamsdeel waar grote slagaders en venen verbonden zijn met anastomosen: een netwerk van bloedvaten waarin arterieel en veneus bloed wordt gemengd. In onze handen is het arterieel bloed daardoor heel warm. De aders en venen liggen dicht tegen de huidoppervlakte, waardoor er warmte wordt afgegeven. Het volume van veneus bloed uit de periferie, dat daarbij met een lagere temperatuur terugkeert naar het hart, helpt zo de algemene bloedtemperatuur naar beneden te halen. De handen gedurende 3 minuten in een waterbad van 10 à 15 graden houden, kan de prestatiecapaciteit dramatisch verhogen .
‘Hopelijk kunnen ‘pech’ en ’toeval’ binnenkort uit het sportmedisch vocabularium geschrapt worden.
Volgens professor Siemens van de universiteit van Heidelberg is thermoregulatie een nog onontgonnen gebied. Onderzoeksresultaten en bijhorende inzichten over de effecten van Thermoregulatie op ons lichaam worden stap voor stap zichtbaar, hoewel ze nog voor een belangrijk deel onontdekt zijn.
Hopelijk kunnen ‘pech’ en ’toeval’ binnenkort uit het sportmedisch vocabularium geschrapt worden. Onthoud in elk geval dus al zeker: de atleet die het langst het hoofd koel kan houden, heeft meer dan één streepje voor.
LEES OOK:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier